Zespół Aspergera

Zespół Aspergera zaliczany jest do spektrum zaburzeń autystycznych, ale traktowany jest jako odrębna jednostka kliniczna. Charakteryzują go zaburzenia, które są bardzo podobne do autyzmu. Dotyczą one przede wszystkim interakcji społecznych, a także ograniczonego i stereotypowego repertuaru zachowań oraz zainteresowań. Choroba ta znacznie częściej dotyka chłopców. Mimo, iż zdaje się być schorzeniem występującym stosunkowo rzadko, coraz częściej słyszy się jednak o jej diagnozowaniu. Ostatnimi czasy nastąpił również wzrost zainteresowania tą chorobą, głównie ze strony rodziców obserwujących zachowanie swoich dzieci, zwłaszcza za sprawą większego dostępu do źródeł i informacji opisujących to schorzenie.

Co nieco o historii…

Najważniejsze różnice pomiędzy zespołem Aspergera a autyzmem dało się wyróżnić już w momencie opisania tego zaburzenia przez psychiatrę Hansa Aspergera, od którego nazwiska pochodzi nazwa zaburzenia. Lekarz ten pracował z dziećmi, które sam określił jako „autystycznych psychopatów”, a które posiadały pewne, niezwykle specyficzne przypadłości. Mniej więcej w tym samym czasie opublikowano pracę Leo Kannera, który opisał jedenaścioro dzieci o pewnych dysfunkcjach społecznych. Asperger wydał wkrótce książkę pod tytułem „Autystyczni psychopaci”, a swoich pacjentów opisał w następujący sposób:

„(…) szybko tracą wygląd małego dziecka. Twarz przybiera rysy zadumanego człowieka”.

Do innych, charakterystycznych cech tej choroby Asperger wymienił między innymi brak kontaktu wzrokowego oraz posługiwanie się nietypowym językiem.

Dziecko z zespołem Aspergera

Pierwsze objawy tej choroby pojawiają się bardzo szybko, już na początkowych etapach rozwoju dziecka. Między innymi dlatego właśnie, ciężko jest odróżnić zespół Aspergera od autyzmu. Dzieci z zespołem Aspergera słabiej nawiązują kontakt wzrokowy, są bardzo spokojne, nie wykazują zainteresowania otaczającą je rzeczywistością oraz sygnałami z zewnątrz. W niektórych przypadkach zaobserwować można wręcz odwrotne zachowanie – dziecko może być zatem nadpobudliwe i nadwrażliwe. Objawy chorobowe nasilają się mniej więcej pomiędzy pierwszym a drugim rokiem życia dziecka. Zauważyć można wówczas brak chęci i działań ku nawiązywaniu jakichkolwiek kontaktów społecznych, zwłaszcza za pomocą gestów.

Dzieci z zespołem Aspergera bardzo często uporczywie powtarzają te same czynności. Mają swój własny, określony repertuar zachowań, zbytnio przywiązują się do wybranych przez siebie rzeczy. Zauważyć można ponadto pewien schemat ich wypowiedzi, co objawia się przede wszystkim używaniem tych samych zdań, czy nawet sposobów reakcji. Mimo, iż dzieci uczą się nowego słownictwa, nie używają nazw osób, czy imion ludzi przebywających w ich najbliższym otoczeniu. Istnieje jednak pewna intencja komunikacji ze strony tych dzieci, którą można zaobserwować zwłaszcza wtedy, kiedy chcą one zaspokoić jakąś swoją potrzebę. Intencja ta stanowi niezwykle ważny czynnik odróżniający zespół Aspergera od diagnozowanego znacznie wcześniej autyzmu.

Pierwsze słowa wypowiadane przez dzieci z zespołem Aspergera są z reguły zgodne z ich normą rozwojową. W najczęstszych przypadkach są to jednak dość specyficzne, pojedyncze słowa, które mogą być odbierane jako przejaw wysokiego intelektu dziecka. Na szczególną uwagę zasługuje język dzieci chorujących na zespół Aspergera. Z uwagi na zdolność zapamiętywania długich ciągów wyrazów i zdań zasłyszanych z otoczenia oraz skłonność do ich powtarzania, dzieci z zespołem Aspergera posługują się językiem dość oficjalnym, poważnym i trudnym.  Mimo, iż potrafią zapamiętać długie fragmenty tekstów i powtarzać je bezbłędnie, bardzo często nie potrafią odpowiedzieć nawet na najprostsze pytania. Ich język, który jest odbierany przez dorosłych, początkowo definiuje się jako przejaw bardzo wysokiego intelektu dziecka. W rzeczywistości jednak świadczy on o specyficznych zaburzeniach poznawcznych i komunikacyjnych.

Ekspresja emocji dzieci z zespołem Aspergera jest bardzo często nieprawidłowa i nieadekwatna do danej sytuacji. Stanowi to znaczne utrudnienie w nawiązywaniu nowych znajomości, szczególnie w szkole. Skutkiem tego jest z kolei izolacja społeczna, zaburzenia lękowe, osamotnienie i depresja. Cechą charakterystyczną tej choroby jest także duża trudność w wykonywaniu czynności, które uwarunkowane są umiejętnościami naśladowania. W praktyce oznacza to, że dzieci z zespołem Aspergera nie potrafią współdziałać w grupie, a dużą trudność sprawia im samoobsługa.

Dzięki wczesnemu rozpoznaniu objawów zespołu Aspergera i rozpoczęciu skutecznej terapii, możliwe jest poprawienie jakości życia dzieci. Chodzi tu przede wszystkim o poprawę ich funkcjonowania w społeczeństwie. Zrozumienie istoty tej choroby oraz specyficznych zachowań dzieci z zespołem Aspergera, pozwala przede wszystkim na ich zrozumienie. Ważne, aby takie dzieci nie poczuły się odrzucone.

Leczenie

Leczenie zespołu Aspergera polega przede wszystkim na treningu umiejętności społecznych. Podjęcie odpowiedniej terapii powinno być oczywiście poprzedzone diagnozą. Każda terapia musi być także dopasowana do indywidualnych potrzeb oraz możliwości dziecka. W ramach terapii niezwykle ważne jest przede wszystkim kształtowanie kompetencji komunikacyjnych dziecka, które uczy się inicjować rozmowę, zawierać nowe znajomości, zadawać pytania, dyskutować, czy reagować na krytykę. Niezwykle ważne jest nauczenie dziecka rozumienia komunikatów, również tych niewerbalnych, a także rozpoznawania poszczególnych zachowań. Dzięki podjęciu skutecznej terapii, możliwe jest poprawne funkcjonowanie społeczne osób dorosłych z zespołem Aspergera. Osoby takie mogą z powodzeniem spełniać się zawodowo oraz rodzinnie.