Niedoczynność tarczycy u dzieci

Gruczoł tarczowy i jego rola

Gruczoł tarczowy to największy gruczoł wewnętrznego wydzielania, znajdujący się na szyi i przylegający bezpośrednio do krtani, tchawicy oraz przełyku. Odgrywa on niezwykle ważną rolę w funkcjonowaniu całego organizmu człowieka. Jest odpowiedzialny przede wszystkim za przemianę materii. Tarczyca gromadzi jod, który wchodzi w skład jej hormonów. Gruczoł ten wytwarza następujące hormony: trijodotyroninę (T3) oraz tyroksynę (T4). Procesy wytwarzania oraz uwalniania tych hormonów są stymulowane przez tyreotropinę (TSH), a więc hormon przysadki. TSH stanowi hormonalny regulator rozwoju oraz wzrostu gruczołu tarczowego, a także biosyntezy i wydzielania T3 i T4.  Hormony tarczycy pełnią niezwykle ważną funkcję w rozwoju dziecka. Są odpowiedzialne za rozwój mózgu płodu oraz noworodka. W późniejszym etapie rozwoju dziecka mają decydujący wpływ na jego wzrastanie oraz dojrzewanie, są ponadto odpowiedzialne za energetyczne procesy metaboliczne, utrzymanie gospodarki wodno-elektrolitowej oraz wytwarzanie energii i ciepła.

Niedoczynność tarczycy u dziecka

Mimo, iż choroby tarczycy kojarzą się przede wszystkim z zaburzeniami dotykającymi osób dorosłych, występują one także u dzieci. Warto jednak podkreślić, że dziecięce zaburzenia w funkcjonowaniu tarczycy są zazwyczaj wrodzone, choć nie zawsze można je łatwo zdiagnozować jeszcze w życiu płodowym. Niedoczynność tarczycy u dziecka jest stanem chorobowym, który został wywołany poprzez długotrwały niedobór wspomnianych wyżej hormonów: trijodotyroniny oraz tyroksyny.

Pierwotna niedoczynność tarczycy to uszkodzenie gruczou tarczowego, które prowadzi do niedoboru hormonów tarczycy. Może to być skutkiem zaburzeń rozwojowych  gruczołu tarczycy, uszkodzenia, zniszczenia, czy zaburzeń syntezy hormonów tarczycy. Pierwotna niedoczyność tarczycy związana jest z obniżonym stężeniem jej hormonów oraz podwyższonym stężeniem TSH.

Wtórna niedoczynność tarczycy jest związana z niedoborem TSH w wyniku uszkodzenia przysadki lub podwzgórza. W przypadku takiego zaburzenia stężenie TSH w surowicy jest niskie, podobnie jak stężenia trijodotyroniny oraz tyroksyny.

Wrodzona niedoczynność tarczycy dotyczy 1 na 4000 żywo urodzonych noworodków. Do jej przyczyn zalicza się przede wszystkim: wady rozwojowe tarczycy (dotyczą około 85% przypadków), niedobór lub nadmiar jodu, genetycznie uwarunkowane zaburzenia biosyntezy hormonów tarczycy (dotyczą 5-10% zachorowań), wrodzone zaburzenia układu podwzgórzowo-przysadkowego, a także czynniki hamujące syntezę hormonów tarczycy w życiu płodowym. Objawy wrodzonej niedoczynności tarczycy bardzo trudno stwierdzić tuż po urodzeniu dziecka. W większości przypadków rozwijają się one w ciągu kilku pierwszych dni lub nawet tygodni jego życia. Do charakterystycznych objawów wrodzonej niedoczynności tarczycy zalicza się przede wszystkim: przedłużającą się żółtaczkę (do około 4-6 tygodni po urodzeniu dziecka), senność, zmniejszoną aktywność, ochrypły głos, trudności w karmieniu, suchą skórę, zaparcia, przepuklinę pępkową, obniżone napięcie mięśniowe, a także duży język wystający z jamy ustnej dziecka.

Celem rozpoznania wrodzonej niedoczynność tarczycy u dziecka, przeprowadzane są specjalne badania przesiewowe u wszystkich noworodków w Polsce. Dzięki tym badaniom możliwe jest wczesne wykrycie schorzenia oraz podjęcie szybkiego i skutecznego leczenia. Badanie polega na pobraniu kropli krwi z pięty noworodka w 4.-5. dobie jego życia i oznaczeniu stężenia TSH. Jedynie 5% noworodków z wrodzoną niedoczynnością tarczycy, która została wykryta w badaniach posiewowych, wykazuje objawy wskazujące na obecność tego schorzenia.

Nabyta niedoczynność tarczycy jest z kolei schorzeniem, które może się rozwinąć w każdym okresie życia. Do najczęstszych przyczyn wywołujących to zaburzenie zalicza się: niedobór jodu, autoimmunologiczne choroby tarczycy, stosowanie leków hamujących czynność gruczołu tarczowego, a także jego uszkodzenie po zabiegu chirurgicznym lub po leczeniu z wykorzystaniem radioaktywnego jodu.

Jakie mogą być objawy sygnalizujące podejrzenie niedoczynności tarczycy u dzieci?

Do niepokojących objawów, które mogą sygnalizować niedoczynność tarczycy u dziecka, zalicza się: zahamowanie szybkości wzrastania, otyłość, osłabienie pamięci, pogorszenie wyników w nauce, opóźnienie wieku kostnego, skłonność do zaparć, senność, nadwrażliwość na zimno, a także zmniejszoną aktywność.

Leczenie niedoczynności tarczycy u dziecka

Leczenie niedoczynność tarczycy u dziecka obejmuje przede wszystkim przyjmowanie preparatów syntetycznej tyroksyny. Wielkość jej dawki jest ustalana na podstawie wieku oraz masy ciała dziecka. Ważny jest także stopień niedoboru hormonów tarczycy. Jeżeli przyczyną  choroby jest niedobór jodu, niezwykle ważne jest uzupełnienie tego pierwiastka i wprowadzenie go do diety dziecka. Jod znajduje się między innymi w  mleku, czy w rybach morskich. Niekiedy konieczne jest także podawanie jodu w tabletkach. W trakcie terapii konieczne jest przeprowadzanie regularnych i kontrolnych oznaczeń hormonów tarczycy we krwi dziecka.

Oprócz wdrożenia odpowiednio zbilansowej diety, bogatej w jod, niezbędne jest także ograniczanie lub wyeliminowanie z niej niektórych pokarmów. Należy bowiem wspomnieć, że pewne produkty mogą w znacznym stopniu utrudniać wchłanianie lewotyroksyny z przewodu pokarmowego. Do takich produktów można zaliczyć na przykład te, które posiadają duże ilości białka. W przypadku pacjentów, u których stwierdzone zostało utrudnione wchłanianie lewotyroksyny, zaleca się stosowanie preparatów łączonych, zawierających lewotyroksynę oraz trójjodotyroninę.